آشفتگی سیمای شهری در استان مازندران

طراحی و ساخت ویلا بنا سازان هامرز

مهندس مجری ذیصلاح

طراحی و اجرای دکوراسیون داخلی تهران

تَب معماری رومی در جان شهرهای ایران

آشفتگی سیمای شهری در استان مازندران

مهندسان شهر : آشفتگی سیمای شهری در استان مازندران نتیجه بی‌توجهی شهرداری‌ها و نظام مهندسی استان می‌باشد. مصالح ساختمانی مختلف در قالب سبک‌های گوناگون بافت اصیل منطقه را مورد تهاجم قرار داده‌است.

بی‌توجهی شهرداری ‌ها و نظام مهندسی استان و شهرهای مازندران به حوزه نما، در سال ‌های اخیر ‏مشهود بوده و تنوع مصالح و سبک ‌های به کار رفته در حوزه نما، آشفتگی ظاهری ‏را برای شهرهای استان بر جای گذاشته است.‏

اگر در گذشته هنگام گذر از خیابان‌ های شهرهای بزرگ مازندران، نماهای نامتعارف به شکل نمای رومی به چشم می ‌خورد، امروز رونق استفاده از این نما، حتی در شهرهای کوچک و روستاها نیز به وفور یافت می ‌شود؛ نماهایی با سر ستون‌ هایی به شکل قصر پادشاهان و اشکالی به سبک پادشاهان رومی، امروز نمای غالب شهرهای مازندران است.

در سال ‌های اخیر، در کنار تمامی مشکلات و ناهنجاری ‌های توسعه‌ای در شهرهای مازندران، گسترش نامتوازن شهرها، رشد حاشیه شهرها، ناهنجاری دیگری نیز در حوزه شهری به چشم می‌ خورد که ناشی از بی توجهی مدیریت شهری و دستگاه ‌های ناظر در این حوزه است.

گسترش استفاده از نمای رومی در ساختمان ‌های شهری که امروزه به روستاها و ویلاسازی ‌های مازندران نیز رسیده، نمای شهری مرتبط با حوزه بومی و فرهنگ سنتی استان را خدشه‌دار کرده است.

امروز میزان استفاده از نمای رومی در ساختمان ‌های شهرهای مازندران رو به افزایش است و این امر جدا از اینکه با نماها و مصالح بومی و سنتی سازگار با محیط زیست و اقلیم مازندران نیست، به علت هزینه‌ های بالای اجرا، در برخی مناطق رشد کرده و چهره ‌ای ناموزون به خیابان‌ های اصلی شهرهای مازندران بخشیده است.

بی‌توجهی شهرداری‌ ها و نظام مهندسی استان و شهرهای مازندران به حوزه نما، در سال ‌های اخیر مشهود است، از این رو تنوع مصالح و سبک ‌های بکار رفته در حوزه نما، آشفتگی ظاهری را برای شهرهای استان بر جا گذاشته به طوریکه نمای شهرهای مازندران امروز بدون توجه به اقلیم سرسبز و بافت سنتی آن، به چهره‌ای خشک و یخ زده و بدون تناسب تبدیل شده است.

خدشه‌ دار شدن فضای بصری شهرها، ناشی از عدم اجرای قوانین در حوزه نما و بی‌توجهی به این حوزه علاوه بر اینکه ساختمان‌ هایی با اندازه‌ها و ترکیب سازه ‌های متفاوت را موجب شده، در زمینه نما نیز شهرهای گردشگری شمال کشور در مازندران را با ترکیبی ناهماهنگ روبرو کرده است.

منظور از نما، نمای شهری و در انطباق با تعریف ارائه شده در بند یک مصوبه ۱۳۶۹.۰۸.۲۸ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران” کلیه سطوح نمایان ساختمان ‌های واقع در محدوده و حریم شهرها و شهرک ‌های قابل مشاهده از داخل معابر، اعم از نمای اصلی یا جانبی” است.

نمای اصلی کلیه سطوح نمایان که متصل و مشرف به گذرها، فضای باز مالکیت و معابر عمومی بوده و از عرصه ‌ها و فضاهای عمومی و معابر و میادین قابل رؤیت و مشاهده است و نمای جانبی کلیه سطوح نمایان ساختمان که مشرف به پلاک ‌های مجاور بوده و از عرصه‌ها و فضاهای عمومی و معابر، میادین قابل مشاهده است.

تأخیر ده ساله مازندرانی‌ها در استفاده از نمای رومی

«فاطمه ابراهیم زاده» عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آیت الله آملی و عضو هیأت مدیره نظام مهندسی ساختمان مازندران در این مورد با ابراز نگرانی از اینکه امروزه نماهای مناسب شهری را مشاهده نمی‌ کنیم و یا تعداد آنها خیلی کم است، می‌گوید: ساخت و سازها در سال ‌های اخیر، از کوتاه مرتبه‌سازی و ویلایی به آپارتمان‌سازی تبدیل شده، جانمایی بناها داخل زمین تغییر کرده و جداره ‌های ملک‌ها به گذرها و خیابان‌ها چسبیده و به همین جهت نما در ساختمان‌ ها اهمیت یافته است در حالی که در گذشته بنا در قطعات بزرگ‌تری از زمین احداث می ‌شد که عموماً نیز به خیابان متصل نبود، از این رو بحث نما چندان مطرح نمی ‌شد.

وی با بیان اینکه در هفتاد تا هشتاد سال گذشته در دوره پهلوی اول همان‌گونه که از بناهای باقی مانده از آن دوران نیز مشاهده می ‌شود، نماهای رو به خیابان هماهنگ بود و به شهرداری ‌ها ابلاغ شده بود که نماها شکل خاصی داشته باشد، می‌افزاید: این بناها عموماً دو طبقه با نمای سیمانی، رنگ مشخص و معمولاً با پیش‌آمدگی بصورت بالکن قابل شناسایی بود که در سال اخیر با کوچک‌تر شدن قواره زمین ‌ها، ساخت و سازها افزایش یافته، اما در شکل و ارتفاع ناهماهنگی وجود دارد در حالی که تراکم ساختمان ‌ها لزوم توجه به این امر را نشان می ‌دهد.

عضو هیأت مدیره نظام مهندسی ساختمان مازندران با عنوان اینکه با رونق بلندمرتبه‌سازی و تهیه طرح‌ های تفضیلی، جداره‌های خیابان‌ ها به جداره‌ های شهری متصل می گردد و این حق شهر است که ساختمان ‌ها نمای آن را رعایت کنند، ادامه می ‌دهد: در دنیا ضوابطی برای این جداره‌ها و نماها وجود دارد به طوریکه ارتفاع، متریال، پیش آمدگی، سطح و پوسته نما، تعداد ورودی ‌ها و شکل ورودی ‌ها در نما اهمیت دارد و به زیبایی شناسی جداره‌ های شهری کمک می ‌کند.

عضو هیأت مدیره نظام مهندسی ساختمان مازندران با عنوان اینکه در بحث نمای ساختمان، عوامل سیاسی و اقتصادی دخیل است و یکی از مهم ‌ترین موارد تعیین کننده در این حوزه، جریان ‌های اقتصادی به شمار می‌رود، بیان می ‌کند: در ایران آپارتمان‌سازی بخش مهمی از اقتصاد را درگیر کرده و این صنعت به سمت سود بیشتر حرکت می‌ کند، چرخش سرمایه نیز موجب می‌شود این جریانات زودگذر و مد ارزش افزوده بسیاری تولید کند.

وی می گوید: صاحبان صنایع مرتبط با نماها باید مانند معادن و کارخانه‌ ها بر افزایش فروش این محصولات تاکید داشته باشند و بازار این محصولات را تحت تأثیر قرار دهند.

ابراهیم زاده با عکس اینکه نمای رومی حداقل یک دهه پیش در تهران رواج داشت و با تأخیر یک دهه‌ای در مازندران رونق گرفته است، می ‌افزاید: در تهران نیز با افزایش استفاده از این نما، کمیته‌ای در این زمینه تشکیل، دست‌نامه‌ای تهیه و درباره ساختمان‌ های بر اصلی ضوابطی تعیین شد، در اصفهان نیز، کاربرد آجر در نما الزامی است و استفاده از این متریال در نماها رشد یافته و تکنیک ‌هایی نیز که در نما استفاده می ‌گردد به روز، خلاقانه و جذاب است.

ابراهیم زاده با تاکید بر اینکه قانون‌گذار و مجری قانون در زمینه نمای ساختمان‌ های شهری، تأثیر بسیاری دارد، اما در مازندران این مهم رخ نداده و کمیته نما در شهرداری ‌ها تشکیل نشده است، می‌گوید: اقلیم مازندران ایجاب می‌کند که کمیته نما، برای شهرهای این استان با توجه به بسترهای هر منطقه، ضوابطی تهیه و اعمال کنند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه در این زمینه فعالیت‌ های پژوهشی مؤثری صورت گرفته است که می ‌تواند مورد استفاده گرفته و متریال ها و سبک ‌های مختلفی برای نمای ساختمان ‌ها در شهرهای مازندران اعمال گردد، تاکید می ‌کند: مازندران همچنین به علت دارا بودن بافت قدیمی و تاریخی در شهرها، می ‌تواند در این حوزه بیش از همیشه مورد توجه قرار گیرد.

لزوم تشکیل کمیته نما در مازندران

«دامون توکلی» کارشناس ارشد طراحی شهری و عضو کمیته تخصصی معماری نظام مهندسی آمل نیز با عنوان اینکه مراحل طراحی و تأیید نما توسط شهرداری از دغدغه‌های معماران است، بیان می کند: طراحی نما در ابتدا با توجه به ‏ضوابط، استانداردها و بودجه و سلیقه و سبک بنا صورت می‌گیرد و در نهایت در کمیته نما شهرداری به ‏تایید می‌ رسد؛ البته در سال ‌های اخیر کمیته نما در شهرداری‌ های استان‌ های دیگر، در هر شهر و منطقه به یکنواخت شدن نمای شهری کمک شایانی کرده و با وضع قوانین خاص دید بصری هر منطقه را یکنواخت ساخته است.‏

وی می گوید: با توجه به مصوبه سال شصت و نه، شورای عالی شهرسازی و معماری، وزارت مسکن و شهرسازی و وزارت ‏کشور موظف به تهیه و ابلاغ ضوابط و مقررات نمای شهری ظرف یک ماه شدند، ولی این اقدام ظرف هجده سال ‏گذشته صورت نگرفته و سبب آزاد گذاشتن دست مالکان در اعمال سلیقه‌ های شخصی و ‏هنرنمایی اغراق‌آمیز طراحان شده است تا دست به دست یک‌دیگر نمای شهرها را به زشت‌ترین و بی‌هویت‌ترین نماها تبدیل کنند.

این کارشناس ارشد طراحی شهری می گوید: بعد از بررسی روند شکل‌گیری سیمای شهر تهران و ضوابط و مقررات ساختمانی موجود و پیشینه طرح‏، شناسایی ناهنجاری‌ هایی که سیمای کنونی شهر را به این شکل در آورده، صورت گرفته است و سرانجام با توجه به یافته ‌ها و مسائل بررسی شده، معیارهای کلی و ضوابط ساخت و ساز و مسائل ‏تاثیرگذار بر شکل‌گیری نماهای شهری ارائه شده است.‏

وی تصریح می کند: براساس تفاهم‌نامه‌ای بین سازمان نظام مهندسی و معاونت شهرسازی و ‏معماری بطور دقیق کمیسیونی جهت ارزیابی و بررسی هم‌چنین تأیید نمای ساختمان ‌ها پیش از اجرا در سطح شهر تشکیل شده که «‏کمیته نما» نامیده شده و محل استقرار آن در معاونت شهرسازی و معماری ‏مناطق شهرداری است.

توکلی در مورد اهداف ایجاد کمیته نما در شهرداری‌ها، عنوان می کند: هویت و منظر شهری برای هر شهر از اهمیت بالایی برخوردار است و نمای ساختمان ‌ها از جمله عوامل ‏مهم و تأثیرگذار بر کیفیت و زیبایی منظره شهری است، به همین علت، برای کنترل نماهای ساختمان ‏و ایجاد نماهایی با ضوابطی خاص که بر کیفیت و زیبایی منظره شهری بیفزاید، باید چاره‌ای ‏اندیشیده می ‌شد.

وی ادامه می ‌دهد: از اهداف مهم ایجاد کمیته نما، ارتقای کیفی سیما و منظر شهری، توجه به اقلیم در امر نماسازی، حفظ هویت شهری، ساماندهی و نظم بخشی به نماهای شهری و جلوگیری از بی‌نظمی ‌ها، رسیدن به سطوح وحدت یافته و هماهنگ در فضای شهری، ارتقای کیفی فضاهای شهری و ارتقا کیفیت ساخت و سازهای شهری با نظارت مستقیم بر کار است.

این کارشناس ارشد طراحی شهری و عضو کمیته تخصصی معماری نظام مهندسی آمل تاکید می‌ کند: با توجه به آشفتگی‌ های بصری اخیر در شهرهای مازندران، تشکیل کمیته نما در شهرداری ‌ها و نظام مهندسی مازندران ضروری بنظر می ‌رسد.

منبع: مهندسین نیوز