پیچیدگی و فرابخشی بودن؛ ۲ دلیل اجرایی نشدن مبحث بیست و دوم در ایران

مهندس مجری ذیصلاح

طراحی و اجرای دکوراسیون داخلی تهران

طراحی و ساخت ویلا بنا سازان هامرز

به گزارش مهندسان شهر به نقل از مهندسین نیوز:

مبحث 22 مقررات ملی ساختمان

در ادامه با ما همراه باشید:

به بهانه تشکیل ستاد اجرای مبحث بیست و دوم مقررات ملی ساختمان در سازمان نظام مهندسی ساختمان و علل تشکیل این ستاد، پایگاه اطلاع رسانی سازمان گفتگویی با مهرداد تقی زاده، رئیس این ستاد داشته است.
در این گفتگو در مورد علل اجرایی نشدن مبحث بیست و دوم در کشور و نقش سایر نهاد‌ها در اجرای این مبحث با او به گفتگو نشستیم. در سوابق مدیریتی گذشته تقی زاده، معاون شهردار تهران، معاون وزیر راه و شهرسازی و عضو شورای عالی شهرسازی و معماری شهرداری به چشم میخورد. در ادامه گفتگوی پایگاه خبری سازمان نظام مهندسی ساختمان با وی را بخوانید:
به نظر جنابعالی، چرا ضوابط نگه‌داری از ساختمان‌ ها که تحت عنوان مبحث ۲۲ در سال نود و دو، گرداوری و ابلاغ شده، در طول این سال‌ ها اجرایی نشده است؟
اجرای این ضوابط به نحوی باید شروع می‌شد؛ ولی چون من در آن زمان در نظام مهندسی حضور نداشتم، نمی ‌توانم بگویم چرا این مبحث اجرایی نشده است. با این حال، این را می‌ دانم که اجرای مبحث ۲۲ با مشکلات زیادی همراه بوده است. در واقع، این‌ گونه می‌توان گفت که پیچیدگی این مبحث و فرابخشی بودن آن سبب شده سازمان نظام مهندسی و وزارت راه و شهرسازی از اجرای آن باز بمانند. عده‌ای معتقد هستند که متن مبحث بیست و دوم، نیاز به اصلاح دارد و باید ویرایش گردد، یعنی نواقصی دارد که بعد از ویرایش قابل اجراست. همین خود می ‌تواند علتی بر اجرا نشدن مبحث باشد. در نهایت واضح است که حجم زیادی از کارهای متنوع در نظام مهندسی و سایر نهادهای کشور باید انجام شود تا بتوان مبحث ۲۲ را اجرایی کرد.
وظیفهٔ ستاد اجرای مبحث ۲۲ چیست؟
همان ‌طور که از اسم این ستاد هم برمی‌آید، وظیفهٔ آن هموار کردن راه برای اجرایی شدن مبحث ۲۲ مقررات ملی ساختمان است. به همین منظور هم باید فعالیت‌ های مختلفی انجام شود. یکی از چیزهایی که بشدت به آن توجه کرده‌ایم، اجرای واقعی و نه صوری این مبحث است، یعنی نباید بگونه‌ای باشد که برای مثال، تنها الزامات و ضوابطی را مثل الزام “گواهی سلامت ساختمان” وضع کنیم اما این گواهی سلامت، کیفیت لازم را نداشته باشد. یا حتی جایی هم که این گواهی را صادر میکند، دارای صلاحیت لازم نباشد. گاه ممکن است بازار فروش گواهی سلامت جعلی هم راه بیفتد. یا نمونهٔ دیگر اینکه برای هر ساختمان “پیمانکار نگه‌داشت” در نظر بگیریم؛ اما در عمل و در واقعیت، پیمانکارها تنها کار تعمیرات ساختمان ‌ها را برعهده بگیرند در حالی ‌که تکلیفی که در مبحث ۲۲ مشخص شده، بحث نگه‌داری ساختمان است.
اگر به موضوع نگه‌داری توجه کافی نگردد، خطرات زیادی ساختمان را تهدید خواهد کرد. برای نمونه، اگر ساختمان در سیستم تاسیسات، برق‌کشی، گاز و مشکلات دیگر سازهٔ معماری اشکالی دارد، قبل از اینکه خطری بوجود بیاید، مشکلات پیدا شده و پیشگیری می‌شوند. با این حساب، باید عوامل بسیاری دست بدست هم بدهند تا ما مطمئن شویم مبحث ۲۲ بصورت کامل اجرایی می ‌گردد. برای این منظور، هماهنگی سازمان‌ ها با هم خیلی اهمیت دارد. این سازمان‌ ها عبارتند از شهرداری ‌ها، سازمان ملی استاندارد، آتش‌نشانی‌ها، قوهٔ قضاییه، نظام مهندسی ساختمان کشور و وزارت راه و شهرسازی و بسیاری سازمان‌ های دیگر که دراین وضعیت دخیل هستند. همه باید همه دست به دست هم بدهند که بتوانند این مبحث را اجرایی کنند.
ما هم در این زمینه، ۳ کار انجام داده و از تمام سازمان‌ های مرتبط دعوت کرده‌ایم. نماینده‌های آن‌ ها در ستاد بصورت جدی و فعال حضور دارند. یک نقشهٔ راه هم تهیه کرده‌ایم که براساس آن، پیش می ‌رویم. در این نقشهٔ راه، پنجاه و دو فعالیت پیش‌بینی شده است که طبق زمان‌بندی برنامه پیش می‌رود. بعضی از فعالیت‌‌ ها را در یک‌دیگر ادغام کردیم، چرا که این پنجاه و دو فعالیت خود متشکل از صدها زیر فعالیت است که به طور همزمان پی‌گیری می ‌شوند.
زمانیکه اجرایی شدن مبحث بیست و دوم، را برای ساختمان ‌های اولویت اول یا برای هر گروهی از ساختمان‌ ها الزامی اعلام کردیم، باید بدانیم که این پکیج کامل است، یعنی همهٔ ضوابط اعم از چک‌لیست‌ها، شیوه‌نامه‌ ها، آموزش ‌ها، مجوزها و فرایندها مشخص شده است و ابهامی وجود ندارد تا راه برای تخلف باز شود. در ضمن، بررسی دقیقی روی تخلفات شناسایی شده، انجام می‌دهیم و برای هر تخلف هم باید طبق قانون، مجازات خاصش پیش‌بینی گردد.
با توجه به اینکه مبحث بیست و دوم، هنوز ویرایش نشده و شیوه‌نامه‌ها هم تهیه نشده است، آیا امکان اجرایی شدن این مبحث وجود دارد؟
همان‌ طور که گفتم، در نقشهٔ راهی که پیش‌بینی‌شده است، ویرایش مبحث ۲۲ به سرعت پیش می ‌رود. روش کار هم تهیهٔ شیوه‌نامه ‌ها و چک‌لیست ‌ها است. همه این‌ها بخشی از اجزای این پازل هستند. در واقع باید تمام اجزای پازل کامل گردد تا بتوان مبحث را اجرایی کرد. ما در ستاد اجرایی هم‌زمان که در حال ویرایش مبحث ۲۲ هستیم، بعضی از ضوابط اجرایی را نیز فراهم می ‌کنیم.
چگونه می‌ توان از سایر نهادها، چون دولت، مجلس و قوهٔ قضاییه کمک گرفت تا مبحث ۲۲ بصورت الزامی اجرایی و موانع از سر راه برداشته شود؟
واقعیت این است که برای اجرایی شدن مبحث بیست و دوم، ما به کمک تمام نهاد‌ها و زیرمجموعه ‌های آن ‌ها احتیاج داریم. برای مثال، از مجلس در جایی باید کمک بگیریم که قرار است راجع به تخلفات برخورد‌هایی صورت بگیرد. اینکه چه جریمه ‌هایی وضع گردد یا چطور همه را ملزم به رعایت ضوابط کنیم. حتی در مورد بیمه و الزاماتی که بیمه‌ها باید رعایت کنند ما به کمک مجلس نیاز داریم. از همکاری قوهٔ قضاییه در آن بخشی که به اصطلاح افراد می‌ توانند دستور قضایی بازرسی داشته باشند، باید استفاده کنیم، یعنی برای بازرسی از ساختمان ‌ها، علی‌الخصوص ساختمان ‌های عمومی، مجتمع ‌های تجاری، بیمارستان‌ها و امثالهم به اجازه قوه قضاییه نیاز هست.
بازرس باید بتواند در وهله اول با کسب اجازه وارد ساختمان شود. پس از بازدید، گزارش بدهد که آیا نگه‌داری و تعمیرات آن ساختمان براساس اصول و استاندارد‌هایی که در همین نقشهٔ راه پیش‌بینی شده، انجام می‌ شود یا خیر؟ بازرس باید به این امر توجه کند که آیا از پیمان‌کار نگه‌داشت ذی‌صلاح استفاده شده یا خیر؟ آیا افراد در این کار آموزش ‌های لازم را دیده‌اند؟ این مهم است که بدانیم در بسیاری از کشور‌ها در مورد بحث نگه‌داری ساختمان بسیار جدی با موضوع، برخورد می‌ کنند. آن‌ ها معتقدند هر فردی با ورود به یک ساختمان خواه تجاری، درمانی یا مسکونی باید خیالش از بابت ایمنی آن ساختمان راحت باشد. به همین علت، هم ما در کشور برای اجرای بحث ایمنی و نگه‌داشت ساختمان به کمک دولت، مجلس و قوهٔ قضاییه نیاز داریم. درغیراین صورت، باز شاهد سوانحی که در گذشته رخ داد، خواهیم بود.
با توجه به گستردگی این کار و فرابخشی بودن آن، چه تضمینی وجود دارد که همه نهاد‌های مرتبط همکاری داشته باشند؟
خوشبختانه در ستادی که تشکیل شده است، فضای همکاری بسیار خوبی وجود دارد. شاید به این دلیل باشد که افراد از سازمان‌ های مختلف در این ستاد، مشارکت داده شده‌اند. آن‌ها می ‌بینند که یک حرکت علمی، منسجم و برنامه‌ریزی شده شکل گرفته و دارای اصول و چارچوب مشخصی است و قدم به قدم هم در حال تکمیل شدن است. تمام فعالیت ‌ها دائماً در فضای مجازی بصورت شفاف اطلاع‌رسانی می‌ شود و افراد می ‌توانند نظرات خود را مطرح کنند. به همین علت، افراد ستاد مطمئن هستند که حرکت خوبی در حال انجام است و با این دید روحیه و انرژی خوبی، صرف می ‌شود.
آیا قوانین موجود حامی این حرکت هستند؟
بله، ما در حوزهٔ قوانین مبحث بیست و دوم، قوانین نظام مهندسی و دیگر قوانین تا الان به مشکلی برنخورده‌ا‌یم ولی اگر جایی هم به مشکلی بر بخوریم و احساس کنیم که ضعفی در قوانین یا تصویب‌نامه‌ها هست، روی آن کار می‌کنیم؛ حتی اگر لازم باشد، سعی می‌کنیم قانون جدید به مجلس ارائه دهیم.
در صورت اجرایی شدن، چگونه می ‌توان جلوی خسارات احتمالی را گرفت؟
در صورت اجرایی شدن مبحث بیست و دوم، قطعا نباید خسارتی اتفاق بیفتد. انتظار می ‌رود که خسارت ‌ها یا حذف گردند یا به شدت کاهش پیدا کنند. در این زمینه می ‌توان ساختمان را به خودرو تشبیه است. تا وقتیکه بازدید‌های دوره‌ای برای ماشین انجام شود، مسلما دلیل ندارد ماشین در بین راه دچار مشکل شود و سرنشینان را با مخاطره روبرو کند. در مورد ساختمان هم همین‌طور است. اگر افراد فکر کنند هر وقت در ساختمان لوله‌ای ترکید یا سیمی اتصال پیدا کرد و یا خرابی اتفاق افتاد، باید آن را تعمیر کنند، ساختمان مدام درگیر مشکلات می ‌شود. در حالیکه این دید باید جا بیفتد که ما نباید صرفا به دنبال تعمیرات باشیم، بلکه باید به موضوع نگه‌داری و پیش‌گیری اهمیت ویژه بدهیم. در اینجا نقش بیمه‌ها هم می‌تواند پررنگ باشد. بیمه‌گر بعنوان منبعی که خسارت را پرداخت می‌کند، شناخته شده، ولی در واقع بیمه نقش مهم دیگری هم دارد.
بیمه می ‌تواند کاری کند که اصلا خسارتی به وجود نیاید. می ‌تواند در امر نگهداشت به موقع ساختمان، کمک‌کننده باشد تا کار با کیفیت خوب انجام گردد و خسارت جانی و مالی متوجه مردم و ساکنان ساختمان، نشود. ما در ستاد اجرای مبحث بیست و دوم با جدیت روی موضوع بیمه‌ها کار می‌کنیم، چون این موضوع می ‌تواند یکی از بخش‌هایی باشد که ضمانت اجرایی خوبی برای مبحث ۲۲ خواهد بود. در عین حال، روی بیمهٔ تضمین کیفیت متمرکز شده‌ایم و امیدواریم به زودی به نتیجه برسد.