چرا بانک‌ها تسهیلات مسکن نمی‌دهند

طراحی و ساخت ویلا بنا سازان هامرز

طراحی و اجرای دکوراسیون داخلی تهران

مهندس مجری ذیصلاح

به گزارش مهندسان شهر، بزرگترین پروژه ساخت مسکن در کشور با عنوان مسکن مهر فراز و نشیب‌های گسترده‌ای را در سال‌های اخیر تجربه کرده است.

این پروژه که با هدف صاحب‌خانه کردن 4.2 میلیون خانوار فاقد واحد مسکونی کلید، خورد از اوایل دهه نود به طور رسمی شروع به کار کرد و قرار بود تا انتهای سال 95 شاهد تکمیل این پروژه باشیم.

با وجود اینکه پروژه مسکن مهر با پیشرفت 80 درصد به دولت یازدهم تحویل داده شد، اما در طول هشت سال گذشته همچنان وعده‌های تکمیل آن ادامه دارد و حکایت واحدهای مسکونی این پروژه باقی مانده است.

یکی از چالش‌ برانگیزترین اجزای پروژه مسکن مهر مباحث مرتبط با تامین مالی این پروژه است که از محل خط اعتباری در نظر گرفته شده بانک مرکزی تامین شد. در همین راستا به منظور آشکار شدن زوایای سیر حرکتی خط اعتباری مسکن مهر با محمود شایان، مدیرعامل بانک مسکن به گفتگو نشستیم.

این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که 2.3 میلیون فقره از خط اعتباری مسکن مهر توسط بانک مسکن پرداخت شده و مابقی 4.3 میلیون مسکن مهر توسط سایر بانک‌های کشور تامین مالی شده است.

مشروح این گفتگو به شرح ذیل است:

در مرداد ماه سال 96 به استناد اطلاعات بدست آمده، ما به تفاوت نرخ سود 5.23 درصد و نرخ سود 12 درصد در ترازنامه بانک مسکن مبلغی نزدیک به 16 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود که برخلاف قانون در ترازنامه بانک مسکن تحت عنوان سود افشا شده بود، ممکن است، توضیحی پیرامون این مسئله ارائه کنید؟

ما 16 هزار میلیارد تومان محاسبه تفاوت نرخ سود داشتیم. زمانی که در سال 87 پروژه مسکن مهر شروع شد، تنها بانک مسکن عاملیت تامین مالی را بر عهده داشت، حال سوال اینجاست که بانک مسکن از کجا این منابع را تامین کرد، در آن مقطع زمانی نه خط اعتباری وجود داشت، نه دولت کمکی می‌کرد. لذا تمامی آن منابع از محل سپرده‌های مردم در بانک مسکن تامین شد. زمانی که بانک، تسهیلات ساخت مسکن را در سال 87 پرداخت کرد، با این مسئله مواجه شد که بانک منابعی برای بازپرداخت تعهدات ارزی خود ندارد.

تعهد ارزی چرا برای بانک ایجاد شده بود؟

زمانی که بانک‌ها تحریم شدند، بانک مسکن تحریم نبود. لذا بخشی از تولیدکنندگان و تجار برای واردات کالا آمدند و در بانک مسکن گشایش اعتبار انجام دادند. زمانی که که موقع سر رسید اسناد شد، بانک منابع نداشت که اسناد را پرداخت کند زیرا منابع بانک از سال 87 تا سال 91 صرف مسکن مهر شد.

در این شرایط، سال 91 دیدند که وضعیت بانک دارد به سمت ماده 141 حرکت می‌کند. پس بانک مرکزی آمد و خط اعتباری داد و عنوان کرد بانک مسکن از این خط اعتباری 45 هزار میلیارد تومانی تسهیلات مسکن مهر را از آن بپرداز و منابع خودت را آزاد کن.

حالا من یک سوالی دارم. شما یک پولی به من خط اعتباری می‌دهید و می‌گویید در این بخش خرج کن و پس از مدت مشخصی این پول را به من بازگردان. امروز شما آمده‌اید، تسهیلات مسکن مهر گرفته و با 30 تا 40 میلیون تومان یک واحد مسکونی خریداری کردید و به لطف تورم این واحد شما الان بیشتر از یک میلیارد تومان قیمت دارد، حال که شما این قسط را به من بر می‌گردانید و هنوز سر رسید تحویل پول خط اعتباری به بانک مرکزی نرسیده، بانک مسکن باید چکار کند؟ باید بیاید ایجاد ارزش افزوده کند و آن پول را به کار بگیرد.

بانک مسکن مکلف است 90 درصد از منابع خودش را در بخش مسکن هزینه کرده و تسهیلات پرداخت کند. ما در این مدتی که 2.3 میلیون واحد مسکونی پروژه مسکن مهر را تامین مالی کردیم. از 16 هزار میلیارد تومان 10 هزار میلیارد تومان را به پروژه مسکن مهر تزریق کردیم.

آیا دولت این مسئله را مطرح کرده بود که به بانک مسکن سود 12 درصد بدهد؟

بله، وقتی که بانک مسکن از منابع خودش استفاده کرده بود، باید به سپرده گذار سود می‌داد. دولت گفت، خب تو از منابعت استفاده کردی، مسکن مهر را پنج درصد سود دادی، من به تو سود 12 درصد می‌دهم.

اما ما شنیده‌ایم که ابتدا بانک مسکن به طور غیر قانونی در مجامعش بر اساس 12 درصد سود افشا کرد و دولت و بانک مرکزی هم بسیار مخالف این مسئله بودند. حتی شنیده شده کار در جلسه شورای پول و اعتبار به آستانه درگیری فیزیکی بین مدیران بانک مرکزی و بانک مسکن رسید؟

من نمیدانم چه اتفاقی افتاده است.

آخر شما الان به گونه‌ای روایت کردید که کل پروژه مسکن مهر و مسئله افشای سود 12 درصد انگار حول بانک مسکن پدید آمده است. از سوی دیگر مسئله این است که حدود 28 هزار میلیارد تومان از اقساط بازگشتی مسکن مهر، علی رغم مصوبه هیئت وزیران در مسکن مهر هزینه نشده و مقاصد این‌ها باید شفاف شود؟

بانک مسکن تنها یک هدف دارد و آن ساخت مسکن است، ما از همان محل اقساط بازگشتی 18 هزار میلیارد تومان به صندوق پس انداز یکم اختصاص دادیم که مرتبط با مسئله مسکن بود. فرض کنید ما در سال گذشته 670 هزار پرونده تسهیلاتی داشتیم که عمده آن مرتبط با حوزه مسکن است. الان سوال شما را متوجه نمی‌شوم، آیا منظور شما این است که من در بخش غیر از مسکن هزینه کرده‌ام؟

عنوان می‌شود که منابع اقساط بازگشتی مسکن مهر توسط بانک مسکن، وام بین بانکی داده شده است؟

ما برای شفاف تر شدن یک جلسه مفصلی می‌گذاریم. بانک مسکن در سال‌های اخیر این همه تسهیلات در بخش صندوق پس انداز یکم و در تسهیلات مرتبط با حوادث غیر مترقبه به مردم داد. خوب همه این‌ها از محل اقساط بازگشتی مسکن مهر پرداخت شده است.

بگذارید مشخصا بپرسم، آیا اقساط بازگشتی مسکن مهر صرف تسهیلات بین بانکی شده است؟

خیر، ما اساسا تسهیلات بخش مسکن را به آن مقصد نبرده‌ایم. بگذارید، مثالی برای شما بزنم. من الان در جیب خود مقدار زیادی پول دارم که از منابع مختلف جذب شده است، حال من می‌خواهم از این پول به یک محل پرداخت کنم، شاید بخشی از آن هم از محل اقساط بازگشتی مسکن مهر بوده باشد اما قابل تفکیک نیست. چرا؟ چون همین الان 8.6 هزار میلیارد تومان از منابع مرتبط با طرح اقدام ملی نزد بانک مسکن است، از این 8.6 هزار میلیارد تومان، 2 هزار میلیارد تومان به پروژه‌ها تزریق شده است و 6.6 هزار میلیارد تومان در بانک است. حال من از شما می‌پرسم، اگر مقصدی در بخش مسکن برای این 6.6 هزار میلیارد تومان وجود نداشته باشد، آن را چکار می‌کنید، آن را در حساب خود نگه می‌دارید و از آن ارزش افزوده نمی‌گیرید، خب ما تسهیلات بین بانکی با سود 20 درصد می‌دهیم تا هزینه‌های بانک را پوشش بدهیم.

با توجه به قول شما مبنی بر مهیا کردن یک جلسه دیگر با حضور کارشناسان بانک مسکن، ما به سراغ سایر سوالات می‌رویم، در بخش مسکن عده‌‌ای‌ از کارشناسان می‌گویند، راه حل ساماندهی بازار مسکن، افزایش قدرت خرید متقاضیان بوده و به دنبال آن تسهیلات خرید مسکن را برای ساماندهی این بازار مطرح می‌کنند. بخش دیگری از کارشناسان، ارائه تسهیلات خرید را تحریک بخش تقاضا بدون تحریک سمت عرضه تلقی کرده و همین مسئله را عامل نابه‌سامانی بازار مسکن معرفی می‌کنند. این دسته از کارشناسان معتقد هستند، به جای ارائه تسهیلات خرید باید تسهیلات ساخت مسکن داد تا نقیضه مذکور بر طرف شده و شاهد تحریک توامان عرضه و تقاضا باشیم. نظر شما پیرامون دو گانه تسهیلات خرید، تسیهلات ساخت مسکن چیست؟