ثبت پنج اثر تاریخی در تهران

مهندس مجری ذیصلاح

طراحی و اجرای دکوراسیون داخلی تهران

طراحی و ساخت ویلا بنا سازان هامرز

به گزارش مهندسان سهر "ساختمان موسوم به جیپ بلیز" در خیابان اکباتان تهران، تیر ماه امسال در فهرست مزایده‌های منتشر شده‌ی شرکتی دولتی در روزنامه‌های کثیرالانتشار دیده شد. بنایی تاریخی که متعلق به شرکت ماشین‌سازی جیپ که توسط وارطان در دوره پهلوی دوم ساخته شد، اما از حدود ۳۰ سال گذشته متروکه مانده بود، بعد از کاربری‌اش به عنوان دفتر شرکت جیپ، مدتی نیز دفتر فروش داروهای کارخانه «لدرولی» خاندان خسروشاهی بود و پس از آن هرچند در مالکیت شرکت پارسا درآمد، اما فقط مدت کوتاهی دفتر این شرکت بود و سپس متروکه شد.

ساختمانی که از نظر پلان معماری، بخصوص معماری مدرن در بین معماری‌های همدوره خود مطرح بود، قیمت پایه‌ی آن در زمان مزایده، دو هزار و ۶۶۳ میلیارد ریال اعلام شده بود.هر چند مزایده‌ی یک بنای تاریخی به منزله‌ی تخریب آن نخواهد بود اما در این میان یک نکته این احتمال را قوی‌تر می‌کند که مالک بعدی بتواند راحت‌تر برای تخریب آن قدم بردارد. هر چند بهمن ۱۳۹۱ محسن علمدار – معاون وقت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران – در گفت‌وگو با ایسنا اعلام کرده بود: ساختمان «جیپ» در خیابان اکباتان در هشتمین همایش شورای سیاست‌گذاری ثبت شد، اما هیچ شماره و تاریخِ ثبتِ رسمی از این بنای تاریخی در میراث‌ فرهنگی استان تهران وجود نداشت.

اکنون علی‌اصغر مونسان -وزیر میراث فرهنگی - لوح ثبتی این بنای تاریخی را قرار گرفته در میدان امام خمینی ، خیابان اکباتان، بین خیابان سعدی و ملت (ضلع شمالی خیابان اکباتان) را به شماره ۳۲۵۵۳ در تاریخ پنجم مرداد ۱۳۹۸ امضا کرده است.

دژ تاریخی رشکان"، یادگار اشکانی‌ها در طول سال‌های گذشته، یکی از بی‌پناه‌ترین آثار تاریخی است که به جز ماشین‌آلات روغنی، کثیف و سنگین کارخانه‌های اطرافش، هیچ چیز دیگری را به چشم نمی‌بیند، به جز حضور گاه و بیگاه گردشگرانی که از سال‌های دور از وجود چنین اثر تاریخی در این محوطه آگاه‌اند.
شاید ثبت ملی این محوطه‌ی تاریخی و ارزشمند که با توجه به حضور باستان‌شناسان در دهه‌های گذشته، گمان می‌رفت تاریخ ثبت ملی آن به نیم قرن قبل برگردد، بتواند زنگِ هشدارها را برای جلوگیری از هر نوع تخریب در این محوطه آرام‌تر کند و حتی امکانِ فروش بلیت ورودی برای این تپه‌ی ۲۳۰۰ ساله را از گردشگران فراهم کند، البته بعد از برداشتن  نخستین قدم‌ها برای  حفاظت از این دژ باستانی چند هزار ساله.

مونسان سرانجام لوح ثبتی، دژ تاریخی رشکان در شهرستان ری، بخش مرکزی، شهر ری، صفائیه، خیابان رشکان، را که  ۲۶ تیر امسال به شماره ۳۲۵۴۶ ثبت شده بود، را امضا کرد.

حمید فرخ‌نژاد – بازیگر سینما – یکی از نخستین کسانی بود که نسبت به وضعیت "پادگان ۰۶ " در منطقه ۳ خیابان پاسداران بین گلستان دهم و خیابان شهید حسین بطاحی به عنوان یک اثر تاریخی در دل تهران، هشدار داد.

او مهر دو سال گذشته در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشت: «سه سال است هر روز می‌بینم چه بلایی سر «پادگان ۰۶» می‌آید، درختانی که آب به خود نمی‌بینند و بناهای قدیمی که از بی‌توجهی فرتوت شده‌اند و هیچ‌کس به فکرشان نیست.» محوطه‌ای نظامی در چهارراه پاسداران تهران که سربازانِ آموزشی‌اش آن‌جا را «جهنم سبز» می‌نامیدند و او سرانجام طاقت‌اش تاق شد و نسبت به این محوطه‌ی نظامی و تاریخی اظهار نگرانی کرد و نسبت به آن‌چه در طول سه سال گذشته از وضعیت این پادگان دیده بود، هشدار داد.

هشداری که هر چند بعد از ثبت ملی این اثر تاریخی یعنی ۱۰ اردیبهشت امسال به شماره ۳۲۵۱۵ بود اما سرانجام لوحِ این اثر تاریخی هم با امضای وزیر وزارتخانه میراث فرهنگی به دستگاه‌های ذیربط ابلاغ شد تا شاید حفاظت از آن محوطه‌ی تاریخی هم بهتر انجام شود.

"بانک ملی شعبه دانشگاه تهران" نیز از دخل و تصرف‌های گاه و بیگاه هر چند کمتر از دیگر بناهای تاریخی تهران، مستثنی نبوده است. آبان سال ۱۳۹۴ مسوولان بانک تصمیم گرفتند فقط یک عمل به ظاهر زیبایی روی بنای «بانک ملی» انجام دهند، اقدامی که نمی‌دانستند با انجامش نه تنها زیرابرویش را برنمی‌دارند بلکه چشمش را کور می‌کنند، به اندازه‌ای که معماران نگران را مجبور به تحصن کردند.

هر چند در آن زمان «بانک ملی» شعبه دانشگاه تهران، ثبت ملی نشده بود، اما به واسطه‌ی قرارگرفتن‌اش در حریم درجه دو «دانشگاه تهران»، انجام هر اقدامی برای این بنا نیازمند رعایت مقررات و ضوابط خاص خود بود و هشدارها باعث شدند تا همتی مدیرعامل بانک ملی ایران دستور توقف فوری این اقدام و برگرداندن نمای شعبه مذکور به همان حالت قبلی را بدهد.

در حال حاضر نیز با ثبت بانک ملی خیابان انقلاب، روبه‌روی دانشگاه تهران، بین خیابان ابوریحان و خیابان دانشگاه در فهرست آثار ملی در هشتم مرداد امسال به شماره ۳۲۵۹۵ وزیر میراث فرهنگی لوح ثبتی ان را امضا کرد.

کاخ سلطنت‌آباد تهران

"مجموعه سلطنت‌آباد"، در خیابان پاسداران، خیابان شهید حسین بطاحی که ۱۰ اردیبهشت امسال شماره‌ی ثبتی ۳۲۵۱۶ را گرفت، از مجموعه تسلیحاتی است که سازمان صنایع دفاع در دوره پهلوی اول ساخته است، این مجموعه  که در عرصه‌ی کاخ‌های سلطنت‌آباد قرار دارد، سوله‌های صنعتی بزرگی را شامل می‌شود که برای ساخت تسهیلات نظامی استفاده می‌شد. 

در هر کدام از پنج لوح ثبتی که وزیر وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به صورت جداگانه امضا کرده و نسخه‌ی اصلی آن به دفتر انوشیروان محسنی بندپی - استاندار تهران – فرستاده شده؛ نوشته شده است: «در اجرای بند (ج) ماده واحده قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب ۱۳۶۴ مجلس شورای اسلامی و بند ششم ماده سوم قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنکی کشور مصوب ۱۳۶۷ مجلس شورای اسلامی مبنی بر ثبت آثار ارزشمند منقول و غیرمنقول فرهنگی – تاریخی در فهرست آثار ملی و فهرست‌های ذیربط، مراتب ثبت اثر فرهنگی – تاریخی .... ( نام اثر و موقعیت جغرافیایی آن) که پس از طی تشریفات قانونی لازم به شماره ثبت (-) در تاریخ (-) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، ابلاغ می‌شود.

اثر مذکور تحت حفاظت و نظارت این سازمان است و هر گونه دخل و تصرف یا اقدام و عملیاتی که منجر به تخریب یا تغییر هویت آن شود، برابر مواد ۵۵۸ لغایت ۵۶۹ از کتاب پنجم قانون مجازات‌های اسلامی، تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده، جرم محسوب می‌شود و مرتکب مشمول مجازات‌های قانونی خواد شد و مرمت و بازسازی اثر صرفا با تایید و نظارت این سازمان ممکن خواهد بود.

خواهشمند است دستور فرمایید مراتب جهت اطلاع و اجرا به مقامات و مسوولان ذیربط در استان، ابلاغ و از نتیجه این سازمان را مطلع کنید.»

همچنین پی‌نوشت این لوح‌های ثبتی به دفتر ۲۴ مسوول دیگر فرستاده می‌شود؛ «معاون رییس جمهور و رییس سازمان برنامه و بودجه کشور»، «دادستان عمومی و انقلاب استان تهران، جهت آگاهی و دستور انعکاس مراتب ثبت به مراجع قضایی»، «رییس دادگستری استان تهران»، «مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران»، «فرماندار شهرستان تهران برای لحاظ کردن در طرح‌های توسعه و عمران»، «مدیر کل راه و شهرسازی استان تهران برای اطلاع و لحاظ کردن ضوابط در تهیه و اجرای طرح‌های توسعه و عمران منطقه مربوط»، «رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران»، «مدیر بنیاد مسکن انقلاب استان تهران برای لحاظ کردن در طرح‌های توسعه و عمران»، «فرماندهی نیروی انتظامی شهرستان تهران»، «رییس اداره ثبت و اسناد و املاک شهرستان تهران»، «شهردار تهران برای لحاظ کردن در طرح‌های توسعه و عمران»، «رییس شورای شهر تهران»،« رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی»، «معاون میراث فرهنگی وزارتخانه»، «معاون گردشگری وزارتخانه»، «معاون سرمایه‌گذاری وزارتخانه»، «امور حقوقی و مجلس»، «مشاور وزیر و مدیر کل دفتر ریاست»، «مدیرکل روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارتخانه»، «مدیر کل دفتر ثبت آثار تاریخی وزارتخانه»، «مدیر کل دفتر حفظ و احیای بناها و بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی»، «مدیر کل امور حقوقی و املاک»، «فرماندهی یگان حفاظت وزارتخانه»، «مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران»، «مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی» و «رییس گروه ثبت آثار فرهنگی تاریخی».